Poremećaj rada Meibomovih žlijezda i problemi sa suhim okom

U oftalmološkoj praksi sve veći broj pacijenata se javlja usljed tegoba izazvanih nepravilnim suznim filmom, oticanjem i crvenilom kapaka, proširenim krvnim sudovima i ponavljanim upalama kapaka ili jačmencima. Često sve ove tegobe koje pacijenti osjećaju i klinički znaci koje vidimo na pregledu povezani su sa poremećajem u lučenju i izlučivanju Meibomovih žlijezda.  

Meibomove žlijezde (Glandulae tarsales) su velike lojne žlijezde prisutne u kapcima koje izlučuju lipide koji tvore površinski sloj suznog filma kako bi zaštitili isparavanje vode iz suza. Postoji oko 25-40 žlijezda u gornjem kapku i oko 20-30 u donjem kapku s dužinom od oko 5,5 mm u gornjem kapku naspram 2 mm u donjem kapku. Svaka se žlijezda sastoji od nakupina od oko 10-15 sekretornih pupoljčića u gornjem kapku koji izlučuju lipide kroz male duktule preko središnjeg kanalića na rubu kapka doprinoseći jednom sloju suznog filma. Aktivnosti mišića kapka tokom treptanja stvara mehaničku silu koja olakšava izlučivanje sadržaja žlijezda koji je mješavina složenih lipida, preko 90 proteina i elektrolita što sve zajedno pridonosi stabilnosti suznog filma. Ostale funkcije sebuma su održavanje glatkim površina oka čime se omogućava uredan prolaz i lom zraka svjetlosti i zaštita od vanjskih faktora, bakterija, virusa i drugih infektivnih uzročnika.

“Poremećaj produkcije i izlučivanja sebuma iz Meibomovih žlijezda se u oftalmološkoj praksi naziva Meibomian Gland Dysfunction (MGD) tj. poremećaj rada Meibomovih žlijezda.”

Za razliku od ostalih lojnih žlijezda, koje su prvenstveno regulirane putem hormonalnih mehanizama, Meibomove žlijezde imaju parasimpatičku živčanu inervaciju. Na isti način su podražene suzna i pomoćne žlijezde i vrčaste stanice konjunktive.
Poremećaj produkcije i izlučivanja sebuma iz Meibomovih žlijezda se u oftalmološkoj praksi naziva Meibomian Gland Dysfunction (MGD) tj. poremećaj rada Meibomovih žlijezda i definiše se kao hronična, difuzna abnormalnost Meibomovih žlijezda, karakterizirana opstrukcijom završnog izvodnog kanala i/ili kvalitativnim/kvantitativnim promjenama u lučenju žlijezda. Može rezultirati promjenom suznog filma, simptomima iritacije oka, klinički vidljivom upalom i bolešću površine oka. Starenje, prehrana, spolni hormoni, sistemski i upalni poremećaji površine oka, korišćenje antibiotika ili nošenje kontaktnih leća mogu dovesti do disfunkcija Meibomovih žlijezda što uzrokuje promjenu u sastavu lipida i proteina u meibumu, i posljedično do  promjene stabilnosti i funkcije suznog filma.

Naješći simptomi suhog oka ili MGD su:

1. Osjećaj stranog tijela u oku;
2. Izražen osjećaj žuljanja i grebanja u oku;
3. Povremeno zamagljenje vida;
4. Subjektivne smetnje pri jakom svjetlu; 
5. Osjećaj zamora pri dužem gledanju;
6. Paradoksalno pojačano suzenje;
7. Drugi manje česti simptomi.

“Vrlo često, MGD se javlja sa rosaceom (rozacejom) ili se termin okularna (očna) rosacea  koristi naizmjenično sa MGD. Rosacea, u narodu poznata kao koprivnjača, je kronično stanje kože koje se izražava crvenilom na licu, ili vratu i prsima.”

Dijagnoza MGD-a

Dijagnoza MGD-a temelji se na pregledu površine oka i suznog jezerca ruba kapaka u vezi s promijenjenim anatomskim izgledom na lampi biomikroskopa, kao što su:

• začepljenje završnog kanala sa masnim kapljicama na otvorima,
• izgled rubova kapaka,  
• zadebljanje rubova kapaka,  
• prošireni najmanji krvni sudovi,
• pomjeranje prema naprijed ili nazad sluznično-kožnog spoja, te
• smanjenje broja otvora Meibomove žlijezde

 Dijagnostički uslovi promjena u meibumu i patološki događaji koji dovode do MGD-a uključuju:

1. kvantitet i brzinu treptanja i interval između,
2. visinu donjeg suznog jezerca,
3. osmolarnost (koncentracija otopljenih tvari) suza,
4. bojenje površine oka (obojenje rožnice >5 tačaka, obojenje konjunktive >9 tačaka, obojenje ruba kapaka 2 mm duljine i 25% širine)
5. ispitivanje prekida suznog filma (do 10 sekundi),
6. ispitivanje kvaliteta suza,
7. meibografija (metoda prikazivanja građe i strukture žlijezda), i druge.

“Meibografijom se mogu procijeniti brojne morfološke karakteristike, uključujući drop-out (ispad) žlijezda, skraćenje, proširenje i zakrivljenost žlijezda.”

Meibografija je precizna objektivna metoda koja daje brojčani izračun drop-out (ispada) žlijezda. In vivo vizualizacija morfologije Meibomovih žlijezda te njihova kvantifikacija aktivnosti može se postići beskontaktnom infracrvenom meibografijom, izvrtanjem gornjih i donjih kapaka. Meibografijom se mogu procijeniti brojne morfološke karakteristike, uključujući drop-out žlijezda (Slika 1), skraćenje, proširenje i zakrivljenost žlijezda. Ispadanje (drop-out) Meibomove žlijezde obično se ocjenjuje  korištenjem objektivnih kvantifikacijskih metoda pomoću softvera za analizu slike koji izračunava udio površine tarzalne konjunktive (dio sluznice koja pokriva čvrsti dio kapka) bez vidljivih žlijezda u odnosu na ukupnu površinu (Slika 2).

“Prva terapijska opcija uključuje zagrijavanje kapaka uz vertikalnu masažu, konzumaciju omega-3 masnih kiselina, ovlaživače prostorija i umjetne suze u kapima i gelovima.”

Terapija i ublažavanje simptoma MGD-a

U praksi za ublažavanje simptoma, smanjenje isparavanja suznog filma i stabilizaciju lipida u suznom filmu preporučuju se različite opcije liječenja. 

“Digitalno okruženje nepovoljno djeluje na stanje suhog oka, a nažalost je sveprisutno. Kod dužeg rada na digitalnim ekranima utvrđena ja manja učestalost treptanja kao i djelimično treptanje što nepovoljno djeluje na površinu oka i na simtpome suhog oka. Ova pojava je poznata i kao sindrom računalnog vida, vizualni umor ili digitalno naprezanje očiju.”

Prva terapijska opcija uključuje zagrijavanje kapaka uz vertikalnu masažu, konzumaciju omega-3 masnih kiselina, ovlaživače prostorija i umjetne suze u kapima i gelovima. Potencijalni izvori topline osim ugrijanih kompresa ili gaza su aparati koji produciraju i emituju ponavljanu, kontrolisanu toplotnu energiju, vršeći ujedno i kompresiju na kapke i žlijezde. Njihov krajnji učinak je da otvaraju žlijezde, pomažu razmekšavanju meibuma, njegovo izlučivanje i poboljšavaju lipidnu komponentu suza čime sprečavaju njihovo isparavanje. Druga terapijska linija su lokalni kortikosteroidi bez konzervansa, lokalni ili sistemski antibiotici za kontrolu infekcija i liječenje infestacije grinjama (Demodex) medicinskim uljem čajevca u maramicama ili losionima.

Vrlo često, MGD se javlja sa rosaceom (rozacejom) ili se termin okularna (očna) rosacea  koristi naizmjenično sa MGD. Rosacea, u narodu poznata kao koprivnjača, je kronično stanje kože koje se izražava crvenilom na licu, ili vratu i prsima.  Točan uzrok još je nepoznat i mnogi koji pate od nje nisu svjesni svog stanja. Rosacea uzrokuje zgušnjavanje sebuma i drugih izlučevina kapaka, regije oko očiju i nosa. Takav sebum je podloga za bakterije koje uzrokuju upalu, što rezultira crvenilom i aknama. Terapijska opcija za MGD jeste terapija intenzivnim pulsirajućim svjetlom koja emitira pulsirajuće, kontrolirano svjetlo u određenim valnim duljinama za ublažavanje upale, crvenila, teleangiektazija, prištića i neujednačenih tonova kože uzrokovanih starenjem. 

Digitalno okruženje nepovoljno djeluje na stanje suhog oka, a nažalost je sveprisutno. Kod dužeg rada na digitalnim ekranima utvrđena ja manja učestalost treptanja kao i djelimično treptanje što nepovoljno djeluje na površinu oka i na simtpome suhog oka. Ova pojava je poznata i kao sindrom računalnog vida, vizualni umor ili digitalno naprezanje očiju. 

U konačnici možemo reći da je poremećaj rada Meibomovih žlijezda i suho oko jedno od najčešćih stanja koje se viđaju u oftalmološkoj praksi i koja smanjuje kvalitet života velikog broja ljudi. Zbog toga su pravovremena prevencija, modifikacija stilova života i liječenje ključni faktori u kontroli ovog poremećaja.

Ovaj tekst je recenziran od strane ZDZ stručnog tima.