Rano otkrivanje kolorektalnog karcinoma (raka debelog crijeva)

Kolorektalni karcinom se odnosi na karcinom (rak) debelog crijeva i rektuma, koji predstavljaju donji dio gastrointestinalnog trakta. U Europi i SAD kolorektalni karcinom je drugi najčešći uzrok smrti i kod muškaraca i kod žena. To je drugi najčešći oblik karcinoma kod žena, nakon karcinoma dojke, a treći po učestalosti kod muškaraca, nakon karcinoma pluća i prostate.

Karcinom debelog crijeva uglavnom pogađa osobe starije životne dobi. Međutim, stopa ovog karcinoma kod mlađih od 50 godina je u porastu posljednjih godina. Simptomi kolorektalnog karcinoma uključuju promjene u navikama crijeva (učestalost pražnjenja crijeva), bol u trbuhu, a ponekad i krv u stolici. Karcinom debelog crijeva može se liječiti operacijom, kemoterapijom ili ponekad zračenjem.

Koji se testovi koriste za otkrivanje kolorektalnog karcinoma?

• Kolonoskopija i fleksibilna sigmoidoskopija – Direktna vizualizacija koja podrazumijeva pregled debelog crijeva i rektuma pomoću kamere.
• CT kolonografija – Skeniranje kompjuterskom tomografijom (CT kolonografija, koja se naziva i virtualna kolonoskopija). 

Oba navedena testa zahtijevaju pripremu crijeva laksativima, tj. prethodno pražnjenje debelog crijeva i rektuma. 

• Testovi stolice – testovi koji uključuju prikupljanje uzorka stolice radi traženja tragova krvi u stolici ili abnormalnog genetskog materijala koje nastaje raspadanjem kancerogenih ćelija.

Ko se treba testirati i koliko često?

Preventivno testiranje ili skrining na kolorektalni karcinom bi trebale raditi sve odrasle osobe starije od 45 godina, iako nemaju simptome kolorektalnog karcinoma niti imaju povećan rizik za bolest. 

Ljudi koji imaju veći rizik od kolorektalnog karcinoma, poput onih koji imaju porodičnu historiju kolorektalnog karcinoma, upalnu bolest crijeva ili historiju polipa debelog crijeva podliježu češćim pretragama preporučenim zavisno od njihove lične i porodične historije. 

Redovno testiranje se preporučuje na različite vremenske intervale zavisno od vrste testiranja (npr. kolonoskopija se radi svakih 10 godina, CT kolonografija svakih 5 godina). Konsultujte se sa vašim ljekarom kako biste odredili najadekvatniju vrstu testiranja. 

Koje su moguće koristi i štete skrininga za kolorektalni karcinom?

Skriningom se može u ranoj fazi otkriti karcinom i u konačnici spriječiti smrt izazvana kolorektalnim karcinomom. Klinička ispitivanja pokazuju da skrining odraslih u dobi od 50 do 75 godina značajno smanjuje smrtnost od kolorektalnog karcinoma. Najnovije studije ukazuju i preporučuju da bi početak skrininga u dobi od 45 godina mogao pomoći nekim ljudima da žive duže nego ako su skrining započeli sa 50 godina. Za osobe u dobi od 76 do 85 godina, korist od skrininga je manja. Među ovom starijom grupom, veća je vjerovatnoća da će imati koristi oni koji nikada nisu pregledani. Štete pri skriningu prvenstveno su posljedica kolonoskopije (bilo početna skrining kolonoskopija, bilo kolonoskopija radi praćenja abnormalnih rezultata drugih skrining testova). Potencijalno ozbiljne ozljede uključuju krvarenje ili infekciju tijekom zahvata, ali nisu česte. 

Različiti testovi se preporučuju da se rade sa različitom učestalošću:

• Kolonoskopija svakih 10 godina;
• Fleksibilna sigmoidoskopija svakih 5 godina; 
• CT kolonografija (Virtualna kolonoskopija) svakih 5 godina;
• Testiranje stolice na tragove krvi svake godine;
• DNK test stolice svake 1-3 godine.

Bilo koji od testova da odaberete je bolje nego ne uraditi test. Bilo koji od njih može pomoći u ranoj detekciji ovog čestog karcinoma. Također je važno naglasiti da promjene u nekim navikama mogu smanjiti učestalost karcinoma debelog crijeva. Poznato je da je on češći kod osoba koje puše, piju alkohol, kod gojaznih i osoba koje često konzumiraju “crveno meso” i visoko prerađenu hranu. Prema tome, zdrav načina života (prestati pušiti, smanjiti unos alkohola, zdrava ishrana, gubitak na težini kod gojaznih) je izuzetno bitan u prevenciji nastanka kolorektalnog karcinoma.

Ovaj tekst je recenziran od strane ZDZ stručnog tima.